پرسش:در قرآن کريم در تمام آياتي که با ذکر دو صفت رحيم و غفور ختم مي‏شوند، صفت غفور قبل از صفت رحيم ذکر شده. امّا فقط در آيه 2 سورۀ سبأ برعکس است: يعلم ما يلج في الارض و ما ينزل من السّماء و ما يعرج فيها و هو الرّحيم الغفور. در تفاسير الميزان و نمونه چيزي در اين مورد نيافتم. مي‏خواهم بدانم وجه تفاوت ترتيب در اين آيه به چه دليل مي‏تواند باشد؟

پاسخ:

مستحضرید که اسماء الهی که در خاتمه ی آیات می آیند ، مفسّر و مبیّن مفادّ آن آیه می باشند و بیان می کنند که حکم آن آیه به اقتضای کدام اسم خداوند متعال می باشد. لذا با تفحصی که در این آیات نمودیم به نظر می رسد در آیاتی که اسم الغفور مقدّم می باشد ، مفادّ آیه متضمّن بخشش گناه و خطای بندگان و پرده پوشی از نقایص آنان است. امّا اسم الرّحیم که در پی این اسم می آید بیانگر آن می باشد که اسم الغفور در این آیه زیر چتر اسم الرّحیم قرار داشته یکی از ظهورات خاصّ رحیم می باشد ؛ یا به تعبیر دیگر ، غفران خداوند متعال ، جلوه ی خاصّ رحمت رحیمیّه ی اوست. چون رحیمیّت خداوند متعال ظهورات گوناگونی دارد که غفران الهی یکی از آنهاست. البته گاه به جای اسم الرحیم ، اسم دیگری چون حلیم در پی غفور می آید که در این موارد نیز یا غفور زیر چتر آن اسم واقع می شود یا ترکیب دو اسم است که مفادّ آیه را تبیین می نماید.

امّا در مورد آیه ی « يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْها وَ ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما يَعْرُجُ فيها وَ هُوَ الرَّحيمُ الْغَفُورُ  ــــ آنچه در زمين فرومى‏رود و آنچه را از آن برمى‏آيد مى‏داند، و(همچنين) آنچه از آسمان نازل مى‏شود و آنچه بر آن بالا مى‏رود؛ و او مهربان و آمرزنده است » (سبأ:2)

عرض می شود: در این آیه ی شریفه ي مفادّ دو تعبیر « يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ » و « ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ » را اسم الرحیم تبیین می نماید ؛ چون آنچه از جانب خدا در زمین و آسمان فرود می آید ، رزق مادّی و معنوی مخلوقات می باشد که از باب رحمت خاصّه ی اوست. رزق مادّی همچون غذا ، لباس ، سلامتی ، امنیّت و ... و رزق معنوی چون علم ، هدایت ، بصیرت ، الهامات و ... . امّا مفادّ دو تعبیر « ما يَخْرُجُ مِنْها » و « ما يَعْرُجُ فيها » را اسم الغفور تبیین می کند ؛ چون آنچه از زمین و آسمان بالا می رود اعمال بندگان است که یا گناه است یا عمل خیر همراه با نقص می باشد. چون غیر از معصوم هیچ کس نیست که عبادت و خیراتش لایق مقام خداوندی خدا باشد ؛ لذا اعمال صاعد همواره غفران ( پوشانندگی) خدا را طالبند. پس چون در این آیه ، دو تعبیر « يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ » و « ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ » به ترتیب مقدّم بر دو تعبیر « ما يَخْرُجُ مِنْها » و « ما يَعْرُجُ فيها » بیان شده اند ، لذا اسماء تبیین کننده ی آنها نیز به همان ترتیب آمده اند. البته االغفور نیز زیر چتر الرحیم قرار می گیرد ، لکن در قوس نزول اسم الرحیم با اسم الغفور ظهور نمی کند بلکه در قوس صعود است که یکی از ظهورات الرحیم ، الغفور می باشد. وجه این حقیقت نیز برای صاحب درایت روشن است.

نوّر الله قلوبنا و قلوبکم بنور کتابه الکریم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: